Tułów wygrzbiecony i spłaszczony bocznie, głowa niewielka, zakończona małym pyskiem. Wszystkie płetwy poniżej połowy ciała (łącznie z dolną połową ogonowej) cynamonowo-czerwone, powyżej – popielate. Łuska drobna, jasna z odcieniem złotawym, obwiedziona czarną kreską, tworzącą siateczkę. Dorasta do 5 kg przy przeszło 80 cm długości; przeciętnie łowione egzemplarze nie przekraczają 2 kg i 50 cm. Od bardzo podobnej płoci różni się żółtawą barwą oka (u płoci – czerwone) oraz wielkością i barwą łusek: ma ich wzdłuż linii bocznej 55 do 63, podczas gdy płoć 38 do 46, srebrzystych. Od klenia z kolei jest znacznie wyższy, ma mniejszy pysk i ostrzej zakończone płetwy, inaczej też jest ubarwiony. Od jelca wreszcie jest bardziej krępy, różni się także dokładnie końcowym położeniem pyska (u jelca przecięcie cofnięte w dół do końca głowy) oraz ubarwieniem. Żywi się drobną fauną denną, opadającymi na wodę owadami i niektórymi glonami, a większe osobniki – także narybkiem innych gatunków.
Gdzie:
Środkowe biegi większych rzek, kanały i przepływowe jeziora. Wrażliwy na zanieczyszczenie wody, przebywa często przy ujściach czystych dopływów. Lubi także pobliże brzegu porośniętego drzewami i krzewami, z których raz po raz na powierzchnię opada jakiś kąsek. Trzyma się również okolic główek. Wiosną i jesienią woli głębie, latem wypływa w miejsca płytsze, o niezbyt szybkim prądzie.
Kiedy:
Żeruje cały rok, także spod lodu. Najlepsze wyniki osiąga się w maju, a potem w końcu sierpnia i we wrześniu, kiedy to bierze przez cały dzień. Latem tylko z rzadka ożywia się w południe; normalnie pozostają głównie ranki i wieczory.
Na co:
Wszelkie drobne przynęty zwierzęce i roślinne, z tych drugich szczególnie groch. Żywe owady, sztuczne muszki, małe błystki obrotowe, w zimie – podlodowe.
Jak:
Przede wszystkim niezbędna jest ostrożność, począwszy od cichego zachowania na brzegu czy w łodzi, unikania ubioru kontrastującego z otoczeniem, po ciche zanurzenie wędki. Haczyk dobrze jest chować nawet w przynęcie, z której normalnie grot się wystawia. Wszelkie odmiany przepływanki, gruntówka, sztuczna mucha sucha i mokra, na dotyk (głównie w czerwcu), spinningowanie.
Pomarańczowa odmiana jazia, zwana złotą orfą, bywa hodowana dla ozdoby stawów parkowych.
Ochrona:
Wymiar ochronny: 25 cm
Limit połowowy: 10 szt. (5 kg) na dobę łącznie z kleniem,
Tarło: przełom kwietnia i maja.
——————————————